Newid Cymru am Byth – Arweinydd Plaid Cymru Adam Price yn gosod allan ei weledigaeth am Lywodraeth Plaid Cymru

Bydd arweinydd Plaid Cymru Adam Price heddiw yn gosod allan ei weledigaeth am lywodraeth Plaid Cymru mewn araith i Gynhadledd Ddigidol gyntaf y Blaid.

Bydd y rhaglen lywodraethu yn cynnwys ymrwymiad i godi 50,000 o dai  i’r cyhoedd mewn 5 mlynedd, isafswm cyflog o £10 i ofalwyr a thorri’r dreth gyngor i deuluoedd cyffredin.

Mae disgwyl i Adam Price ddweud y bydd 100 diwrnod cyntaf llywodraeth Plaid Cymru “yn fwy radical na’r 20 mlynedd a aeth heibio – gofalu, adeiladu a chredu – mewn bywyd da i bawb a gwell bywyd i chi a’r teulu.”

Dan faner Newid Cymru am Byth, bydd arweinydd Plaid Cymru yn amlinellu llwyfan polisi trawsnewidiol mewn meysydd megis gofal plant, tai, cyflogau, iechyd, a gofal cymdeithasol.

Dyma fydd Adam Price yn ddweud:

“Mae gennym ni ym Mhlaid Cymru nod clir i’n gwlad: rydym eisiau sefyll ar ein traed ein hunain, yn annibynnol, yn rhydd a chydradd â chenhedloedd eraill ar hyd a lled y byd.

“Ond wrth ddod yn genedl gydradd, mae ein llygaid ar nod uwch: dod ein hunain yn Genedl Gyfartal.  Ddylai hynny ddim bod yn syndod. Mae’r syniad o gydraddoldeb yng ngwead ein hanes, ein diwylliant, ein cymeriad.

“Mae anghydraddoldeb incwm yn golygu disgwyliad einioes is, llythrennedd a rhifed dis, llai o gyfle cymdeithasol. Mae’n golygu lefelau uwch o farwolaethau babanod, mwy o droseddu, gordewdra, salwch meddwl, a bod yn gaeth i sylweddau. Mae’n golygu nid yn unig fwy o annhegwch i rai, ond mwy o ddiflastod i ni oll oherwydd bod cymdeithasau anghyfartal yn gyffredinol anhapus ar bob un sgôr. Cofiwch wers y pandemig - mae cysylltiad rhyngom i gyd.

“Dyw rheoli tlodi plant, digartrefedd a llygredd ddim yn ddigon da. Mae’n rhaid i ni eu dileu yn yr un ffordd ag yr ydym yn ceisio dileu’r feirws hwn. Nid dim ond y peth iawn i’w wneud yw hyn; mae’n synhwyrol, rhesymegol a mwy cost-effeithiol hefyd. Mae pob punt a fuddsoddir mewn digartrefedd yn ad-dalu’n driphlyg. Rhoi terfyn ar dlodi plant yw’r buddsoddiad gorau yn ein dyfodol ni oll y mae modd i ni ei wneud. Pam rheoli problem pan fedrwn ei datrys?

“Mae llawer ohonom yn cael ein hysbrydoli gan ieithwedd ail-adeiladu’n well. Ond gadewch i ni osod sylfeini newid parhaol. Gadewch i ni Newid Cymru am Byth.”

Wrth amlinellu llwyfan polisi uchelgeisiol Plaid Cymru ar gyfer llywodraeth, fe fydd Adam Price yn dweud:

“Gofal plant am ddim i bob teulu a phob plentyn o flwydd oed ymlaen. Taliad Plant Cymreig i bob plentyn mewn teulu sydd ei angen. Gwarant o swydd i bob person ifanc sydd angen un, gweithio ar adferiad gwyrdd, gofalu am ein plant, ein henoed, ein planed.

“A channoedd o bunnoedd oddi ar y bil i’r teulu cyffredin trwy ddiwygio’r Dreth Gyngor annheg – fel cam cyntaf tuag at roi rhywbeth llawer tecach yn ei lle.

“Fe wnawn adeiladu 10,000 o dai y flwyddyn. Tai cyhoeddus ar dir cyhoeddus. Tai gwirioneddol fforddiadwy, o ansawdd uchel ac i’r safonau amgylcheddol uchaf - 50,000 yn ystod ein tymor pum-mlynedd cyntaf - 30,000 o dai cymdeithasol, 15,000 o dai i’w prynu am bris fforddiadwy a 5,000 o gartrefi ar rent rhesymol.

“Hon fydd y rhaglen o dai cyhoeddus fwyaf ers y 1970au.

“A thra byddwn yn gwneud hynny, fe rown derfyn ar droi pobl allan o’u tai heb reswm, a rhewi a thorri rhenti annheg yn y sector rhentu preifat. Fe wnawn drethu ail gartrefi a rhoi diwedd ar y malltod tai yn ein cymunedau gwledig. 

“A dyma drydedd flaenoriaeth a’r un olaf a ddylai fod wrth graidd popeth a wnawn: gofal, y sawl sy’n ei ddarparu a’r sawl sydd ei angen. 

“Mae’r pandemig wedi rhoi i ni ddrych tywyll o’r modd yr ydym yn trefnu ein cymdeithas - ac y mae’n weledigaeth sobreiddiol. Gofal yw’r sector a anghofiwyd, a dangyllidwyd, na roddwyd gwerth arno, na thalwyd digon i’w gweithwyr oherwydd bod y Wladwriaeth - hyd yn oed dan Lywodraeth Lafur - wedi gosod y gwaith allan i gwmnïau preifat ar y ddealltwriaeth glir y buasent yn darparu’r nifer fwyaf o oriau gofal am y pris isaf. Rydym wedi gweld lle mae hynny wedi’n harwain. 

“Pan fyddaf i’n Brif Weinidog, wna’i fyth ganiatáu i hynny ddigwydd eto. Fe wnawn gyflwyno cydraddoldeb rhwng y cyfraddau cyflog yn y sectorau gofal a gofal iechyd a rhoi i weithwyr y GIG y codiad cyflog parchus y maent yn ymgyrchu drosto ar hyn o bryd.

“Fe fyddwn ni’n dod â gofal yn ôl i lle mae’n perthyn: gwasanaeth cyhoeddus, wedi’i gyllido’n gyhoeddus, yn talu cyflogau parchus – isafswm o £10 yr awr – yn y sector cyhoeddus.  Ac fel rhan o Wasanaeth Iechyd a Gofal Cenedlaethol, bydd gofal cymdeithasol, fel gofal iechyd ar gael am ddim i bawb sydd ei angen.”