9 eicon LDHT+ o Gymru
Mis hanes LGBT hapus! Mae mis Chwefror yn Fis Hanes LGBT. Fe'i nodir yn flynyddol i ddathlu a chofio hawliau LGBT + a symudiadau hawliau sifil cysylltiedig.
Y nod yw brwydro yn erbyn rhagfarn yn erbyn y gymuned LGBT + ac mae'n disgyn ar fis Chwefror i gyd-fynd â diddymu'r ddeddfwriaeth gwrth-LGBT + Adran 28 yn San Steffan yn ôl yn 2003.
I nodi’r mis arbennig hwn, mae Plaid Cymru ar y cyd â’n adran LGBT + Plaid Pride, wedi edrych ar rai o eiconau LGBT + Cymru - ddoe a heddiw.
1. Jan Morris
Roedd Jan Morris yn awdur teithio, newyddiadurwr a nofelydd.
Roedd hi'n awdur poblogaidd o dros fwy na deugain o lyfrau gan gynnwys trioleg nodedig am ymerodraeth Prydain, Pax Britannica, ac mae'n cael ei chofio fel arloeswr trawsryweddol - gan dorri'r rhwystrau gyda'i llyfr Conundrum ym 1974 a oedd yn manylu ar ei thaith fel menyw traws.
Bu farw yn 94 oed - efallai yn symbolaidd - ar Ddiwrnod Cofio Bobl Draws.
2. Terrence Higgins
Gadawodd Terry Higgins o Hwlffordd ei dref enedigol am Lundain yn y 1970au. Roedd yn ohebydd Hansard, ac yn gweithio mewn bar ac fel DJ.
Ar ôl dioddef o salwch heb ddiagnosis ym 1982, daeth Terry yn un o'r bobl gyntaf yn y DU i farw o salwch yn gysylltiedig ag AIDS yn 37 oed.
Sefydlwyd yr elusen, Ymddiriedolaeth Terrence Higgins, gan ei bartner a'i ffrindiau agos. Ers hynny mae wedi mynd ymlaen i fod yn sefydliad anllywodraethol HIV mwyaf Ewrop ac mae Terry, y Cymro bywiog a chyfeillgar hwnnw o Hwlffordd, wedi dod yn symbol o'r actifiaeth llawr gwlad a ddechreuodd drawsnewid HIV o 'bla hoyw' y tabloids i fod yn gyflwr driniadwy heddiw - gan sefyll fel gwrthgyferbyniad sobreiddiol i ddiffyg gweithredu’r llywodraeth ar y pryd.
3. Russell T Davies
Mae Russell T Davies, yn ysgrifennwr sgrin a chynhyrchydd teledu o Abertawe sy'n gyfrifol am raglenni sy'n cynnwys Queer fel Folk, Doctor Who, Years & Years, The Second Coming, Casanova, ac It’s a Sin. Mae cyfraniad Russell T Davies i gynrychiolaeth LGBT + ar y sgrin yn anfesuradwy. Derbyniodd ei gyfres diweddaraf, cyfres bum rhan It’s a Sin a ddarlledwyd am y tro cyntaf ar Channel 4 ym mis Ionawr eleni, ganmoliaeth uchel am ei phortread o argyfwng AIDS yn yr 1980au a’r 1990au.
Dywedodd Russell T Davies hefyd ei fod yn credu y dylid cynnwys hanes LGBTQ + yng nghwricwlwm newydd Cymru gan ddweud, “Nid wyf yn credu mewn adran ar wahân - gan ein rhoi ni mewn cornel binc. Rwy'n credu ei fod yn rhan o hanes yn gyffredinol."
4. Jess Fishlock
Pêl-droediwr a hyfforddwr proffesiynol o Gymru yw Jessica Fishlock sy'n chwarae i Reading a'n tîm cenedlaethol. Hi yw pêl-droediwr mwyaf Cymru a phan enillodd fedal gyda Lyon yn 2019, dathlodd gyda baner Gymreig wedi ei gorchuddio dros ei hysgwyddau.
Dywed Jess ei bod yn gwybod ei bod yn hoyw yn 12 oed, ac fe’i bwliwyd yn yr ysgol am ei rhywioldeb. Ym mis Rhagfyr y llynedd, cafodd ei henwi i Dîm Hyrwyddwr Chwaraeon Stonewall.
5. Abderrahim El Habachi
Yn geisiwr lloches hoyw o Morrocco, mae Rahim wedi gwneud gwaith anhygoel a hanfodol wrth gysylltu’r gymuned LGBT + trwy actifiaeth a chelf.
Yn actifydd ac ymgyrchydd HIV positif, mae Rahim hefyd yn aelod o bwyllgor Glitter Cymru, sefydliad BAME LGBT + yng Nghaerdydd.
Mae Rahim yn parhau i roi pwysau ar y Swyddfa Gartref i sicrhau bod ceiswyr lloches yn cael eu trin yn deg ac yn gyfartal.
6. Norena Shopland
Mae Norena yn arbenigwr ar hanes LGBT + yng Nghymru. Hi yw awdur y llyfr ‘Forbidden Lives’ sef y gwaith hanesyddol cyntaf ar gyfeiriadedd rhywiol Cymru a hunaniaeth rhywedd a ddaeth i ben gyda Pride Cymru, yr arddangosfa gyntaf yn canolbwyntio’n gyfan gwbl ar bobl, cynghreiriaid a digwyddiadau LGBT + Cymru.
Ar hyn o bryd mae Norena yn gweithio gyda Race Council Cymru ar brosiect Windrush Cymru a chyda amgueddfa Big Pit ar yr arddangosfa gyntaf un o lowyr benywaidd Cymru.
7. Adam Price
Ni fyddai’r rhestr hon yn gyflawn heb sôn anrhydeddus wrth Arweinydd Plaid Cymru, Adam Price - y gwleidydd cyntaf hoyw i arwain plaid wleidyddol Gymreig.
Mae Adam wedi siarad yn aml am sut y gwnaeth streic y glowyr ei helpu i ddod o hyd i bont rhwng bod yn hoyw a byw mewn cwm cloddio glo.
Meddai, “Roedd yn gyfnod heriol iawn, iawn, yn tyfu i fyny fel dyn hoyw, yn fab i löwr, cymuned dosbarth gweithiol. Rydych chi wedi gweld y ffilm Pride, rydych chi wedi gweld ychydig o stori fy mywyd. Daeth glowyr hoyw a lesbiaidd Llundain i lawr i'm tref enedigol, sef y tro cyntaf imi gwrdd â dynion a menywod hoyw, a rhoddodd ymdeimlad o obaith imi oherwydd hyd yn oed yn yr amseroedd tywyll hyn o negyddiaeth mae cynnydd, mae'n gwella. ”
8. Sophie Quinney
Dr Sophie Quinney o Wasanaeth Rhyw Cymru yw'r meddyg teulu cyntaf i arbenigo mewn meddygaeth hunaniaeth rhywedd yng Nghymru. Yn ddynes hoyw balch, mae Dr Quinney wedi ymrwymo i faterion traws sy'n effeithio ar galon y gymuned. Mae hi'n hyfforddi meddygon teulu ledled Cymru i sicrhau bod cleifion traws yn cael eu trin yn gyfartal.
Mae Sophie hefyd wedi ymgyrchu dros well gofal iechyd i geiswyr lloches ac ymfudwyr eraill.
9. Tayce
Mae Tayce yn frenhines drag o Gasnewydd sy'n fwyaf adnabyddus am gystadlu ar ail gyfres Drag Race UK gyda RuPaul. Yn ogystal â bod yn ffan mawr o wisgoedd Tayce (yn enwedig y ddraig), rydyn ni’n falch iawn ohonyn nhw ac yn dymuno pob lwc iddyn nhw gyda gweddill y gyfres.