Creu cartrefi fforddiadwy newydd

Byddwn ni’n lansio’r rhaglen adeiladu tai cyhoeddus fwyaf ers hanner can mlynedd. Byddwn ni’n adeiladu neu’n trawsnewid 50,000 o gartrefi cyhoeddus yn ystod y pum mlynedd nesaf – 30,000 o dai cyngor neu dai cymdeithasol eraill, 5,000 o gartrefi rhent-gost ar rent canolradd, a 15,000 o gartrefi gwirioneddol fforddiadwy i’w prynu.

Bydd y rhain yn cynnwys rhai o’r 26,000 o gartrefi gwag a’r fflatiau gwag uwchben siopau ledled Cymru a fydd yn cael eu defnyddio unwaith eto. Mae 67,000 o aelwydydd ar restrau aros am dŷ ar hyn o bryd ledled Cymru, a disgrifiwyd 11,500 o aelwydydd fel rhai digartref yn 2018-19.

Ein nod yw i dai a gaiff eu hadeiladu’n gyhoeddus ddod yn opsiwn prif ffrwd ar gyfer y rhai sydd ar incwm cyffredin – nid yn unig y rhai ar incwm isel.

Ein nod yw sicrhau bod pobl ifanc ym mhob rhan o Gymru yn gallu fforddio prynu eu cartref eu hunain unwaith eto. Bydd ein diffiniad o gartrefi fforddiadwy yn adlewyrchu’r rheol benthyca morgeisi, sef 4.5 gwaith incwm cyfartalog aelwydydd lleol, neu tua £125,000.

Er mwyn cadw’r costau’n isel, byddwn ni’n datblygu model prydles gyhoeddus lle na fydd y tir y mae cartref prynu fforddiadwy wedi’i leoli yn gallu cael ei werthu, yn hytrach bydd yn cael ei brydlesu i berchennog y tŷ yn barhaus am ddim cost neu gost isel, gan dynnu elfen sylweddol o bris prynu’r eiddo.

Byddwn ni’n disodli system gymhleth cytundebau Adran 106 gydag un ardoll seilwaith cymunedol gyson, lle bydd awdurdodau lleol a Llywodraeth Cymru yn cydweithio i gronni arian cyhoeddus a phreifat ar gyfer darparu cynlluniau tai sylweddol a seilwaith lleol.

Bydd Arfor a Cymoedd, y ddwy asiantaeth ddatblygu ranbarthol yn archwilio defnyddio grymoedd Corfforaeth Datblygu Trefol Newydd i ddatblygu cymunedau newydd sylweddol yng nghefn gwlad y gogledd a’r gorllewin ac ym Mlaenau’r Cymoedd. Byddwn ni’n defnyddio ein buddsoddiad mewn coridorau rheilffyrdd newydd a hybiau trafnidiaeth fel llwyfan ar gyfer datblygiadau tai newydd.

Bydd Llywodraeth Plaid Cymru:

1. Yn diwygio’r system gynllunio i atal creu adeiladau newydd o ansawdd gwael gan y sector preifat sy’n methu â darparu cartrefi fforddiadwy. Yn hytrach, byddwn ni’n disodli fframwaith diffygiol y Cynllun Datblygu Lleol gyda system gynllunio fwy rheoledig, a fydd yn creu cymunedau cymysg o dai cymdeithasol a phreifat, wedi’u cefnogi gan wasanaethau cyhoeddus a’r seilwaith angenrheidiol.
2. Yn deddfu fel y bydd angen i ddatblygiadau tai gynnwys o leiaf 50 y cant o dai gwirioneddol fforddiadwy, wedi’u darparu mewn lleoliad cymunedol.
3. Yn deddfu i ddarparu ystod eang o rymoedd tai i Lywodraeth Cymru, er mwyn ei galluogi i gaffael tir (ar sail orfodol os oes angen) a darparu tai, yn uniongyrchol ac ar y cyd ag Awdurdodau Lleol a Chymdeithasau Tai a’r sector preifat, er mwyn gallu gwneud darpariaeth dai ar sail gydlynol.
4. Byddwn ni’n dychwelyd rôl ganolog awdurdodau lleol yn bodloni’r angen am dai yn lleol mewn ystod o ffyrdd, yn dibynnu ar amgylchiadau lleol. Bydd modd iddynt ddefnyddio endid newydd, Unnos – Tir a Thai Cymru, i adeiladu mwy o dai cymdeithasol. Yn ogystal, byddan nhw’n cael eu grymuso i allu defnyddio eiddo gwag, a phrynu cartrefi sector preifat yn ôl gan landlordiaid sy’n gadael y farchnad i ehangu darpariaeth tai cyngor a thai cymdeithasol eraill.
5. Byddwn ni’n cefnogi ystod o fodelau arloesol ar gyfer datblygu tai fforddiadwy, gan gynnwys cydweithfeydd tai bychain a’r model bond elusennol, gan ddefnyddio arian trafodion ariannol fel y mae Llywodraeth yr Alban wedi bod yn arloesol yn ei wneud.